مهدی حائری تهرانی
آیت الله حائری تهرانی (1304 - 1379 ش) فرزند عباس، در کربلا متولد شد. ایشان تربیت جوانان بر مبناى اعتقاد و اخلاقى درست, تحریف زدایى از فرهنگ دینى, مبارزه با خرافات, رو کردن دست فرقه سازان را با تمام توان در پیش گرفت. آیت الله در قم و سپس در تهران به ايجاد كتابخانه ها، مدارس، نوسازي اماكن مذهبي و عام المنفعه قديمي و فراهم نمودن امكانات آموزشي و رفاهي براي طلاب همت ورزيد و همزمان دروس دانشگاهي خويش را تا اخذ درجه دكتري در دانشكده الهيات دانشگاه تهران پيگيري كرد.
| نام کامل | مهدی حائری تهرانی |
| زادروز | 1304 شمسی |
| زادگاه | کربلا |
| وفات | 1379 شمسی |
| مدفن | قم، قبرستان شیخان |
| اساتید |
آيت الله العظمى مرعشى نجفى، آيت الله العظمى مرتضى حائرى، آيت الله العظمى اراكى، امام خمينى و علامه طباطبایی |
|
| |
| آثار |
«تاريخ علوم قرآن»، «راز خوشبختى»، «بشارات غيبى» و ... |
محتویات
تولد
خانواده حائرى تهرانى در سال 1344 قمری مصادف با ولادت امام صادق علیه السلام در كربلا، صاحب فرزندى شدند و او را مهدى نام نهادند. اين كودك تحت تربيت پدرش بود و نزد او مقدمات علوم را فراگرفت. سال هاى بعد در قم و تهران، تحصيلات خود را ادامه داد، تا اين كه در سن 15 سالگى، پدر را از دست داد؛ ولى اين غم سنگين، در عزم و اراده او براى ادامه تحصيل علوم اسلامى خللى وارد نياورد.
پدر
پدر مرحوم حائرى، آيت الله شيخ عباس حائرى تهرانى است. او در سال 1298 ق، در تهران به دنيا آمد. پدر شيخ عباس كه از مردانِ خيرانديش و علاقه مند به روحانيت بود، او را تشويق كرد تا وارد سلك حوزويان شود.
وى دروس مقدمات علوم اسلامى را در مدرسه مروى تهران آموخت. بعدها براى ادامه تحصيل به نجف اشرف رفت. وى سپس به قم رفت و مورد توجه و احترام آيت الله عبدالكريم حائرى بود.
از وى آثارى همچون: «الجواب الصائب عن شبهة ايمان ابى طالب»، «موائد الكريم لزوار عبدالعظيم»، «شرح زيارت عاشورا»، «شرح زيارت جامعه كبيره»، «اسرار الصلاة» و... به جاى مانده است.
تحصیلات
تهران
حضرت آیت الله در دوران سکونت در تهران علاوه بر اشتغال در حوزه، با ورود به دانشكده الهيات و معارف اسلامى، موفق به اخذ ليسانس شد و بعدها در همين رشته دكترا گرفت. اساتید ایشان در تهران:
- آيت الله محمدحسين زاهد
- آيت الله سيد صدرالدين جزايرى
- آيت الله ميرزا محمدباقر آشتيانى
- آيت الله ميرزا مهدى آشتيانى
قم
حاج آقا مهدى حائرى در سال 1327 ش، براى طى مدارج علمى و استفاده از محضر علماى حوزه علميه قم، عازم اين شهر مقدس شد و از درس اين بزرگان بهره برد:
- آيت الله العظمى بروجردى.
- آيت الله العظمى گلپايگانى.
- آيت الله العظمى مرعشى نجفى.
- آيت الله العظمى مرتضى حائرى.
- آيت الله العظمى اراكى.
- امام خمينى.
ايشان همچنين در درس خصوصى تفسير و فلسفه علامه طباطبايى، كه براى جمع معدودى از فضلا تشكيل شده بود، شركت داشت.
نجف
حاج آقا مهدى در سال 1335 ش، براى زيارت بارگاه اميرمؤمنان امام على علیه السلام و ساير امامان معصوم به عراق مسافرت كرد. در حوزه علميه نجف اشرف، از حضرات آيات عظام: سيد جمال گلپايگانى و سيد عبدالهادى شيرازى اجازه اجتهاد دريافت نمود و از علامه حاج آقا بزرگ تهرانى نيز اجازه نقل روايت گرفت. ايشان پس از چندى به قم بازگشت و مشغول مباحث علمى و خدمات اجتماعى شد.
فعاليت سياسى
مرحوم حائرى تنها به مباحث علمى بسنده نكرد، بلكه در كنار بسيارى از فضلاى آن دو حوزه، به فعاليت هاى سياسى و مبارزه با رژيم ستم شاهى هم مى پرداخت؛ چنان كه خود نوشته اند، جلساتى درباره «مبانى حكومت در اسلام و ريشه هاى انقلاب» تشكيل دادند و همچنين در چاپ و تكثير اطلاعيه هاى حضرت امام نقش داشتند. در اين جلسات كه معمولاً شب هاى جمعه در منزل آقاى حائرى در قم برگزار مى شد، فضلايى چون: شهيد ربانى شيرازى، شهيد بهشتى، شهيد قدوسى و... شركت مى كردند.
همچنين مرحوم حائرى، با امضاى بيانيه ها و نامه هايى، كه در سال هاى اوليه نهضت اسلامى، فضلاى حوزه منتشر مى كردند.
ايشان در سال 1355 شمسی، به دعوت جمعى از مردم متدين تهران، در مسجد ارك و سال هاى بعد، در مسجدالغدير - در خيابان ميرداماد - به فعاليت پرداخت؛ ظهرها در مسجد ارك و شب ها در مسجد الغدير اقامه جماعت مى نمود.
خدمات اجتماعى
آن چه حاج آقا مهدى حائرى تهرانى را از ديگران متمايز مى كند، دامنه وسيع فعاليت ايشان در امور خير و بنيان گذارى مؤسسات خدماتى و فرهنگى و تأسيس اماكن و مراكز دينى است. چنان كه دوستان و هم دوره هاى آن مرحوم گفته اند: «وى از همان اوايل جوانى و زمان تحصيل، در اغلب كارهاى اجتماعى و خداپسندانه شركت داشت.»
تأسيس و تكميل كتابخانه
او در تأسيس كتابخانه مدرسه حجتيه قم - با دستور مرحوم آيت الله حجت - و تهيه بالغ بر 20 هزار جلد كتاب براى آن كتابخانه شركت داشت. و نيز در تأسيس كتابخانه هاى بنياد فرهنگى امام مهدی علیه السلام(*)، كتابخانه اى در كنار دبيرستان دين و دانش قم، كتابخانه تخصصى حضرت ولى عصر علیه السلام (با همكارى مسجد جمكران در خيابان آذر قم)، كتابخانه حائرى تهرانى در مدرسه علميه حضرت بقية الله علیه السلام در مشهد، كتابخانه بنياد فرهنگى امام مهدى علیه السلام در مشهد و چهارده كتابخانه كوچك در روستاهاى اطراف شيراز و... زحمات فراوانى كشيد.
فعاليت در امور مدارس علوم دينى
آيت الله حائرى در تأسيس مدرسه فاطميه قم، تجديد بناى مدرسه رضويه قم، تأسيس مدرسه امام مهدى علیه السلام، مدرسه امام باقر علیه السلام و مدرسه بقية الله علیه السلام در مشهد مقدس و تجديد بناى مدرسه حاج شيخ فضل الله نورى در تهران و... حضور چشمگيرى داشت.
تأسيس مراكز آموزشى و فرهنگى
آن مرحوم، بنيان گذار دانشكده الهيات و معارف اسلامى دانشگاه آزاد اسلامى واحد شمال تهران بود، كه داراى ساختمانى بسيار بزرگ با امكانات مختلف است و خود، رياست اين دانشكده را تا آخر عمر بر عهده داشت. از فعاليت هاى ديگر ايشان در اين زمينه، موارد ذيل است:
احداث مجتمع فرهنگى - آموزشى «آيين روشن»، چندين مدرسه غيرانتفاعى، مؤسسه دين و دانش، بنياد فرهنگى امام مهدى علیه السلام، بنياد فرهنگى امام رضا علیه السلام، همكارى در تأسيس مدرسه دين و دانش قم و همچنين تأسيس انتشارات دارالفكر، دارالعلم، هجرت و انتشارات دينى كه با همكارى ديگران انجام گرفت. آيت الله حائرى، در تأسيس مؤسسه «در راه حق» نيز همكارى داشت و بخشى از هزينه هاى اين مركز به وسيله ايشان، از سوى حضرت آيت الله العظمى خويى، تأمين مى شد.
احداث مساجد
آقاى حائرى، از ساخت مسجد نيز غافل نبود ولذا در احداث مسجد حضرت امام سجاد علیه السلام در تهران، مسجد ولى اللّه الاعظم علیه السلام در ميدان آرژانتين تهران، مسجدى در شهرك غرب و... نيز حضور و فعاليت داشت.
تأسيس مراكز خيريه
آقاى حائرى براى حل مشكلات نيازمندان و محرومان اهتمام زيادى مى ورزيد و در اين راستا مراكز متعددى را تأسيس، اداره و يا تأمين كرد كه برخى از مراكز عبارتند از: تأسيس بيمارستان امام سجاد علیه السلام در شهرك كاروانِ تهران، احداث 500 واحد مسكونى براى استفاده افراد محروم در شرق تهران، ايجاد مركز خيريه مسجد الغدير، مؤسسه خيريه امام سجاد علیه السلام و بنياد حمايت از بيماران جزامى در مسجد ارك، بنياد ازدواج كوثر در مشهد، صندوق هاى قرض الحسنه متعدد و...
آثار
حاج آقا مهدى حائرى، اگر چه عمده نيروى خود را صرف امور اجتماعى و رفاهى كرد، ولى از تأليف كتاب هايى كه مفيد براى عوام و خواص بود، غفلت نمى كرد. آثار آن بزرگوار به شرح ذيل است:(14)
- «تاريخ علوم قرآن».
- «تاريخ فقه».
- «تاريخ اديان».
- «تاريخ و سير كتابخانه»
- «تاريخ فلسفه».
- يك دوره فقه براى تربيت معلم و مبلغ تهران.
- يك دوره اصول لفظيه و عقليه براى تربيت معلم و مبلغ تهران.
- يك دوره درس اخلاق نظرى و عملى.
- يك دوره درس علوم قرآنی.
- «بنيادهاى اخلاق اسلامى» كه همواره با اخلاق مرحوم شبر چاپ شده است.
- «شخصيت انسان از نظر قرآن و عترت».
- «اصول عقايد و آفريدگار جهان».
- «راز خوشبختى».
- «پندهاى معصومين علیهم السلام».
- «منتخب ادعيه و زيارات».
- «بشارات غيبى».
- «اخلاق از نظر قرآن».
- تقريرات دروس مرحوم آيت الله العظمى بروجردى، امام خمينى و علامه طباطبايى و همچنين مقالات متعدد در مجلات مكتب اسلام، مكتب تشيع و معارف جعفرى، از ديگر آثار مرحوم حائرى است.
وفات
سرانجام آيت الله حائرى تهرانى پس از سال ها تلاش خستگى ناپذير و خدمت به جامعه اسلامى، در اثر سكته قلبى، روز جمعه 30 دى ماه 1379 (برابر با 24 شوال 1421) در تهران دار فانى را وداع كرد و به جوار رحمت الهى شتافت. پيكر او در ميان حزن و اندوه جمع كثيرى از علاقه مندان و مردم متدين و علماى تهران تشييع شد.
حضرت آيت الله آقا سيد رضى شيرازى، طبق وصيت او، بر جنازه وى در مسجد الغدير، نماز گزارد و عصر همان روز جنازه ايشان را به قم انتقال دادند. در قم نيز با حضور علما و بزرگان و بعضى مراجع معظم، پس از تشيع باشكوهى از مسجد امام حسن عسکری علیه السلام و طواف حرم ملكوتى كريمه اهل بيت حضرت معصومه سلام الله علیها، در قبرستان شيخان به خاك سپرده شد.
پى نوشت
(*). اين كتابخانه هم اكنون در ابتداى خيابان صفائيه قم واقع است و با ساختمانى بزرگ و امكاناتى مناسب و با بيش از ده هزار جلد كتاب مرجع مورد استفاده محققان مى باشد.
(1). تحف العقول، ص 49.
(2). نقباء البشر، ص 990.
(3). شخصيت انسان از نظر قرآن و عترت، مهدى حائرى تهرانى، ص 41-39.
(4). نقباء البشر، ص 991.
(5). شخصيت انسان از نظر قرآن و عترت، ص 42.
(6). همان، ص 43.
(7). همان، ص 53.
(8). اسناد انقلاب اسلامى، ج 3، ص 99.
(9). همان، ص 109.
(10). همان، ص 104.
(11). همان، ج 1، ص 280.
(12). همان، ج 3، ص 236.
(13). شخصيت انسان از نظر قرآن و عترت، ص 53.
(14). همان، ص 45.
(15). مصاحبه نگارنده با ايشان.
(16). مصاحبه نگارنده با ايشان.
(17). مصاحبه نگارنده با ايشان.
منبع
- مهدى سليمانى آشتيانى ، "حاج شيخ مهدى حائرى تهرانى " ستارگان حرم، جلد 11
آرشیو عکس و تصویر
از راست: محمدباقر محی‌الدین انواری، مفیدی و مهدی حائری تهرانی
مهدى حائرى تهرانى و سید روح الله موسوی مصطفوی خمینی
شهید محمد مفتح و مهدی حائری تهرانی
از راست: سید محمدحسین طباطبایی، جواد مناقبی و مهدی حائری تهرانی
از راست تکیه به دیوار: احمد مجتهدی تهرانی، مهدى حائرى تهرانى، ناشناس، ناشناس، حسن سعید تهرانی، ناشناس و محمدتقی فلسفی